Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego określa regiony jako podstawowy punkt odniesienia polityki regionalnej. Polskie regiony są zróżnicowane pod względem posiadanych potencjałów, barier i wyzwań, jakie przed nimi stoją. Ta różnorodność oznacza odpowiednio dopasowaną interwencję publiczną, której zestaw jest uzależniony od kapitału terytorialnego konkretnego regionu. Wyzwaniem dla regionów jest optymalne wykorzystanie własnego potencjału rozwojowego w celu zwiększenia konkurencyjności gospodarki i zapewnienia warunków dla trwałego i zrównoważonego rozwoju.
W strukturze przestrzennej Polski można wyróżnić regiony, które ze względu na skumulowane, wielorakie problemy wynikające ze struktury społeczno-gospodarczej, peryferyjnego położenia bądź utraty dotychczasowych funkcji nie w pełni wykorzystują swoje możliwości rozwojowe. Wymagają one dodatkowych działań aktywizujących, lepszej koordynacji wydatków publicznych na inwestycje, zorganizowanej współpracy interesariuszy i partycypacji obywatelskiej na poziomie regionalnym. Do takich obszarów zalicza się województwo lubelskie. Konieczne jest tu prowadzenie działań z zakresu: podnoszenia atrakcyjności inwestycyjnej, wzmacniania konkurencyjności, poprawy dostępności transportowej z uwzględnieniem transportu zeroemisyjnego, zwiększania kapitału społecznego, promocji postaw przedsiębiorczych oraz aktywizacji gospodarczej. Należy podkreślić, że kontekst geograficzny, ze względu na bliskość partnerów lokalnych oraz wykorzystywanie możliwości i szans danego regionu, jest bardzo istotny w podejmowaniu decyzji związanych z inteligentnymi specjalizacjami.
Dla maksymalizacji efektu prowadzonych działań inwestycyjnych i prorozwojowych działania te powinny być skupione wokół sfer, które są w stanie zapewnić zwiększenie wartości dodanej w gospodarce danego regionu. To z kolei osiąga się poprzez wyznaczenie obszarów inteligentnych specjalizacji, w których dany region ma największy potencjał i zasoby.
Regionalna Strategia Innowacji Województwa Lubelskiego do 2030 roku definiuje obszary inteligentnych specjalizacji regionu. Są to:
I Żywność wysokiej jakości
II Zielona gospodarka
III Zdrowe społeczeństwo
IV Cyfrowe społeczeństwo
V Technologie materiałowe, procesy produkcyjne i logistyczne.
W strategii tej nie są określone jedynie obszary, wokół których należy koncentrować inwestycje, ale szczegółowo zostały opisane działania zmierzające do transformacji wymienionych obszarów. Przykładowo obszar Zielonej gospodarki priorytetyzuje prowadzenie działań z zakresu:
- zwiększenia wykorzystania odnawialnych źródeł energii
- pozyskiwania energii z odpadów i paliw alternatywnych
- poprawy efektywności konwersji energii
- wdrażania innowacyjnych systemów wytwarzania, zarządzania, przesyłu, dystrybucji energii
- stosowania inteligentnych rozwiązań w sieciach elektroenergetycznych
- rozwoju metod i technologii magazynowania energii
- stosowania smart meteringu i inteligentnych liczników energii.
Należy podkreślić, że głębokie osadzenie inteligentnych specjalizacji w lokalnych uwarunkowaniach nie może być pułapką rozwoju i krępować możliwości poszukiwania nowych szans, a ma jedynie służyć identyfikacji najlepszych zasobów dla realizowania możliwie najbardziej efektywnej transformacji. Mimo tego, że niektóre regiony w Polsce lub Europie mogą wykazywać podobne priorytety rozwoju, to sposób transformacji i wachlarz podjętych działań jest uwarunkowany zgodnie ze specyfiką danego regionu. Istotna jest wymiana doświadczeń pomiędzy regionami, która pomaga w zrozumieniu zachodzących procesów transformacji oraz nadchodzących wyzwań. Inteligentne specjalizacje są żywym tworem wymagającym aktualizacji, a zatem taka współpraca może pomóc w doborze optymalnych rozwiązań. Tylko wtedy będzie można skutecznie stawić czoła wyzwaniom nadchodzącego świata BANI (brittle – kruchego, anxious – niespokojnego, non-linear – nieliniowego, incomprehensible – niezrozumiałego). Jak prognozuje Jamais Cascio, w celu sprostania tym wyzwaniom konieczne będzie podjęcie określonych aktywności i rozwiązań, dzięki którym życie pod wieloma aspektami będzie łatwiejsze i mniej chaotyczne. Elementy akronimu mogą nawet wskazywać na możliwości reagowania: kruchość może być zaspokojona przez odporność i luz, niepokój można złagodzić empatią i uważnością, nieliniowość wymaga kontekstu i elastyczności, a niezrozumiałość – przejrzystości oraz intuicji. Mogą to być bardziej reakcje niż rozwiązania, ale sugerujące możliwość znalezienia odpowiedzi. W tym zakresie widać ogromną rolę dla współpracy uczelni w regionie z jednostkami samorządu terytorialnego, a także współpracy międzyregionalnej również poza granicami RP na rzecz dynamizacji rozwoju województwa lubelskiego.
Dr hab. Kinga Machowicz, prof. KUL – autorka i redaktorka licznych publikacji naukowych z zakresu ochrony praw człowieka realizowanych w sferze biznesowo-gospodarczej. Współorganizatorka konferencji naukowych o zasięgu krajowym i międzynarodowym.